تکدی گرى؛ عامل انحراف کمکهاى مالى

شیوع ویروس کرونا و به‌تبع آن محدودیت در فعالیت‌های اقتصادی و قوانین منع آمدوشد، به کسب‌و‌کار‌های بسیاری ضربه زده است. وزیر اقتصاد، این آسیب را تقریباً ۱۵% کل تولید ناخالص داخلی کشور برآورد و پیش‌بینی کرده است. در این میان، طبیعتاً کسب‌و‌کار‌های کوچک، دست‌فروش‌ها و کارگرانِ روزمزد، آسیب بیشتری می‌بینند و بدیهی است که باید فکری به حال تأمین نیاز‌های این قشر –لااقل برای سه‌ماهه‌ی نخست سال جاری- داشت. امّا مشاهده می‌شود که دولت تاکنون به اعطای یک وام یک میلیون‌تومانی به خانوار‌های یارانه‌بگیر اکتفا کرده است. وامی که تقریباً تنها ۱۴% هزینه‌های یک خانوار شهری را در این ایّام پوشش می‌دهد. در چنین شرایطی مردم باید بیشتر به فکر هم باشند و البته در ایران با توجّه به فرهنگ غنی اسلامی- ایرانی مردم، فعالیت‌های جهادی و خیرخواهانه در این روز‌ها بسیار انجام می‌شود. ولی گاه، این اقدامات خیرخواهانه به دلایلی از مسیر اصلی خود منحرف می‌شوند و بازتوزیع بهینه‌ی منابع مالی اتّفاق نمی‌افتد.

ماجرای پیرمرد دست‌فروش
یک نمونه‌ی از این انحراف منابع مالی خیرین، مربوط به اتّفاقی است که چندی پیش با عنوان «پیرمرد دست‌فروشی که توان خرید پنیر را ندارد» در فضای مجازی داغ شد. ماجرا از این قرار است که در روز‌های گذشته ویدئویی از یک پیرمرد دست‌فروش در کنار ایستگاه متروی محمدیه در تهران در شبکه‌های اجتماعی منتشر شد که ناراحت‌کننده بود. این پیرمرد در آن ویدئو از محدودیت‌های تردّد گله دارد و می‌گوید: «دو روز است که بچه‌هایم به من می‌گویند: پنیر بخر! اما من نمی‌توانم. پلیس به من می‌گوید: برو خانه! اگر بروم خانه چی بخوریم؟» این ویدئوی تأثّر برانگیز به‌سرعت در فضای مجازی –حتّی در صفحه‌ی برخی سلبریتی‌ها- منتشر شد، واکنش اسحاق جهانگیری –معاون اوّل رئیس‌جمهور- را نیز برانگیخت و مردم ظرف چند روز، برای کمک تقریباً ۵۰۰ میلیون تومان به‌حساب این پیرمرد واریز کردند. پس‌ازاین اتّفاق، دختر پیرمرد واکنش نشان داد و حرف‌های پدرش در کلیپ را نادرست خواند و برخی خبرگزاری‌ها نیز از گردش حساب حدود ۱۰۰ میلیون تومانی وی پرده برداشتند و گفتند که این پیرمرد، متوسط ماهانه سه و نیم میلیون تومان از کارت اعتباری خود هزینه می‌کرده است!

مشکل کمک به متکدیان
طبیعی است که در شرایط کنونی، قشر مستضعف، آسیب‌های زیادی دیده‌اند و مردم و دولت باید با بازتوزیع بهینه‌ی منابع مالی، به این اقشار کمک کنند تا طبقات پایین درآمدی در جامعه نیز بتوانند مانند سایرین در قرنطینه‌ی خانگی بمانند تا زنجیره‌ی انتقال این ویروس منحوس قطع شود و تبعات انسانی، اجتماعی و اقتصادی آن به حداقل ممکن برسد. امّا این بازتوزیع، به‌هیچ‌وجه از مسیر کمک به متکدیانی که آن‌ها را نمی‌شناسیم، محقق نمی‌شود. نمونه‌اش، همین «پیرمرد دست‌فروش» که حتّی اگر در مورد شرایط زندگی‌اش اغراق نکرده بود، بازهم واریز شدنِ ۵۰۰ میلیون تومان به حسابش، مصداق مشخص تخصیص غلط منابع محسوب می‌شود. همین ۵۰۰ میلیون تومان، می‌توانست به ۱۰۰ خانواده تعلّق بگیرد و این خانواده‌ها مقدار قابل‌توجهی از هزینه‌های ایّام کرونایی‌شان را با آن تأمین می‌کردند. درحالی‌که اکنون، تمام این مبلغ، به‌حساب یک نفر رفته است! این مسئله فقط به اینجا ختم نمی‌شود. پیش‌تر نیز دیده‌ایم که ورود مستقیم سلبریتی‌ها برای جمع‌آوری کمک در ایّام بحرانی در کشور، باعث منحرف شدنِ میلیارد‌ها تومان از کمک‌های مردمی شده است.

راه درستِ کمک‌های خیرخواهانه
در حالی کمک‌های مردمی گاه از طریق اعلام شماره‌حساب‌های نامطمئن از اشخاصی که خود را فقیر می‌خوانند، یا از طریق برخی سلبریتی‌ها جمع‌آوری می‌شود که دکتر جواد صالحی اصفهانی –استاد تمام دانشگاه ویرجینیاتک آمریکا- با بررسی روند فقرزدایی پس از انقلاب، نتیجه می‌گیرد که نهاد‌هایی مانند کمیته‌ی امداد و سازمان بهزیستی و ... در ایران در راستای فقرزدایی موفّق عمل کرده‌اند. رهبر معظّم انقلاب نیز در یکی از خطبه‌های نماز جمعه در سال ۱۳۶۳، حتّی کمک به متکدیان را از نظر شرعی ممنوع اعلام کردند. ایشان در این خصوص می‌فرمایند: تکدی یکی از چیز‌های است که شرعاً ممنوع است و کمک به محتاجان و نیازمندان واقعی را نیز منحرف می‌کند. در هر محله‌ای در همسایگی شما یقیناً کسانی هستند که به کمک مالی شما، به عنایت و همکاری شما نیازمندند، به آن‌ها باید کمک کنید. به صندوق صدقات کمک کنید. به کمیته امداد که صندوق کمک به محرومین دارد کمک کنید؛ اما کمک کردن به متکدی سطح شهر، کمک کردن به فساد است و خیلی از این‌ها واقعاً محتاج هم نیستند؛ بنابراین به‌حکم عقل، شرع و تجربه باید در نظر داشته باشیم که کمک به متکدیان، در حقیقت به معنای انحراف در بازتوزیع منابع مالی است. روش بهتر کمک از طریق نهاد‌های رسمی، مانند کمیته‌ی امداد است. البته به دلیل اینکه آمار‌های این نهاد‌ها الزاماً به‌روز نیستند و همچنین ۱۰۰% نیازمندان را پوشش نمی‌دهند، یکی از راه‌های کارآمد دیگر که از ظرفیت‌های منحصربه‌فرد جمهوری اسلامی است، استفاده از بسیج مردمی برای حل معضل است. همان‌طور که مردم، با بسیج شدن با محوریت مساجد و با تولید محلول ضدعفونی و ماسک به مبارزه با کرونا رفته‌اند، شناسایی نیازمندان هر محلّه توسّط این گروه‌ها و جمع‌آوری کمک‌های مردمی و بازتوزیع در همان محله، می‌تواند در حل مشکل نیازمندان بسیار راهگشا باشد.